Berigt 16 – het archief Staal

Bij de voorbereiding in 1989 van Rowol toendertied gingen leden van de Commissie enkele keren op bezoek bij dr. Tiem Staal, tot 1988 de eigenaar van de Enumahoeve aan de Achterste weg. Hij toonde ons bij die gelegenheid een grote trommel waarin een stapel akten en documenten was bewaard met betrekking op het huis in Roderwolde. In een oude trommel bewaarde hij een grote hoeveelheid akten en papieren die te maken hadden met de geschiedenis van het huis aan de Achterste weg, de Enumahoeve, waar hij geboren was.

Volgens dr. Staal heette dit huis vroeger de Enumaborg en werd het gerekend tot de grote huizen van Roderwolde zoals ook de Waalborg, Woldzigt, Hogema en Mensinga. Om het huis liep een gracht met een brug erover, waaraan het zijn naam waarschijnlijk heeft ontleend: enuma is een ander woord voor brug. Deze gracht werd door zijn vader Jan Staal dichtgegooid maar later opnieuw uitgediept. De bezittingen, ca. 100 hectare, lagen vanaf de Achterste weg tot over de Matsloot grenzend aan het Hoendiep. Vader Jan Staal verkocht 6 ha. aan van der Dong, het begin van het latere watersportbedrijf. Bij de familie Staal werkte Koop Thalens 70 jaar als arbeider. Hij was daar als veertienjarige jongen begonnen en woonde later naast Staal in het huis van Pieter Fonk de schoenmaker. De boerderij brandde helaas in 1937 af toen kinderen in de schuur met vuur speelden. Het huis werd nieuw opgebouwd en jarenlang bewoond door de familie Euwema. De landerijen en het huis zijn in 1988 verkocht.

Onlangs was er een nieuw contact met de familie Staal om te vragen of deze trommel na het overlijden van Tiem Staal wel bewaard was gebleven. Gelukkig was dat het geval. Deze trommels zijn voor een plaatselijk Archief als het onze echte schatkamers.

Nazaten van de familie hadden enkele jaren geleden de inhoud van de trommel aan het Drents Archief in Assen geschonken. Daar zijn alle papieren geïnventariseerd, opgeslagen en voor het publiek toegankelijk gemaakt. Het Archief Staal bevat een grote verzameling papieren, waarvan de oudste akte dateert uit 1710. In dat jaar verkocht dominee Bernardus Croons enkele akkertjes ten westen van de oude pastorie gelegen aan Justinus Schevola, de toenmalige eigenaar van het huis. Het is heel merkwaardig dat een predikant in die jaren eigen bezit had in Roderwolde. Ds. Croons was predikant in Roderwolde van 1682 tot 1709, daarna vertrok hij naar Marum. Uit deze overdrachtsakte blijkt dat er in die jaren een weg liep ten noorden van de oude pastorie naar de Kruiskamp Aan dit pad lagen aan de zuidkant meerdere woningen, waaronder een keuterij in eigendom van dezelfde Ds. Croons. Zijn buurman was Jannes Barkman, verre nazaat van Erik Barckman uit Brunswijk, de oorspronkelijke bouwer van het eerste huis op de plaats van de Enumahoeve in 1617.

Dankzij de papieren in de trommel van de familie Staal kan langzamerhand de bewoningsgeschiedenis van de Enumahoeve compleet gemaakt worden. In een volgend nummer van de Clockeslagh zullen we het resultaat van ons onderzoek presenteren.

AvD